ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΖΙΔΑΝΙΩΤΙΣΣΑΣ

                       

Ο Ναός τής Παναγίας τής Ζιδανιώτισσας 

 Κατά την επικρατέστερη άποψη, σε κάποια ιστορική φάση οι Τούρκοι κατέστρεψαν το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων και το ναό με την εικόνα της Παναγίας. Διασώθηκε η εικόνα την οποία το 1541 άνθρωποι ευσεβείς τη μετέφεραν για ασφάλεια στο δασωμένο Ζιδάνι και την εναπόθεσαν σε κάποιο εξωκλήσι στη θέση “Συκιές” ανατολικά του χωριού.Η τοποθεσία αυτή ήταν γνωστή σε μας με την ονομασία “Παλαιομανάστηρο” που δυστυχώς καταπλακώθηκε κάτω από χιλιάδες τόνων μπάζων αμιάντου κατά τη λειτουργία του εργοστασίου. Γύρω από το ξωκλήσι αυτό αναπτύχθηκε το μοναστήρι, που στα τέλη του 17ου αιώνα ήταν καλά οργανωμένο, αφού στο γνωστό κώδικα της Ζάβορδας υπάρχει εγγραφή “Μοναστήροι Ζιτάνοι” και ακολουθεί η παράθεση των ονομάτων οκτώ μοναχών. Η κτητορική επιγραφή που βρέθηκε γράφει: ΕΥΡΕΘΙ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΕΤΟΣ ΖΜΘ' (1541 ΜΧ) ΜΕΤΑ ΕΓΕΡΘΙ Ο ΘΙΟΣ ΟΥΤΟΣ Ο ΝΑΟΣ Τ(Η)Σ Θ(ΕΟ)ΤΟΚΟΥ ΔΙΑ ΣΗΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟ ΣΑΠΕΡΑΚΑΙ ΔΙΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΟΡΓΑΚΚΙ ΝΑΝΟ ΕΤΟΣ 1807 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 30 ΓΙΟΡΤΗ Το έτος 1755 το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας της Παναγίας είχε καλυφθεί με ασημένια επένδυση από τον τεχνίτη Θεόδωρο που καταγόταν από τους Καλαρύτες Ιωαννίνων. Το έτος 1854 το μοναστήρι καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους, σε αντίποινα για τη συμμετοχή των μοναχών και των Ζιδανιωτών στο επαναστατικό κίνημα του Θεόδωρου Ζιάκα. Η εικόνα της Παναγίας η κτητορική επιγραφή και άλλα κειμήλια που διασώθηκαν, μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στο ναό της Αγίας Τριάδος -κάπου κοντά στη σημερινή θέση της μονής- που είχε μείνει έξω από την καταστροφική μανία των Τούρκων, στο χωριό Ζιδάνι. Γύρω από το ναό της Αγίας Τριάδας κτίσθηκαν κελιά ξενώνες και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Γύρω στο 1900 βρίσκουμε το μοναστήρι πάλι σε μέρες ακμής με χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμες εκτάσεις και επίσης χιλιάδες γιδοπρόβατα, επί ηγουμενίας Ιλαρίωνα Ρολόγη και Μητροπολίτη Κωνστάντιου Ματουλόπουλου. Το 1919 κτίσθηκε το νέο καθολικό, ο σημερινός ναός Γενεθλίου της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας, όταν μητροπολίτης ήταν ο Φώτιος Μανιάτης και ηγούμενος ο Ιωακείμ Καλούδης. Πρόκειται για το μόνο κτίριο που γλίτωσε από την πυρπόληση που έγινε από τα ναζιστικά στρατεύματα στις 6 Μαρτίου 1943. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας διασώθηκε από τα αδέλφια Γεώργιο και Ευάγγελο Τζιώνα (Τζινουγιώγα και Τζινουβάγγελο). Ο ναός της Παναγίας έπαθε μεγάλες ζημιές με τα γεγονότα της εμφύλιας πολεμικής περιόδου 1946-1949.                  

Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΖΙΔΑΝΙΩΤΙΣΣΑΣ

Η εικόνα της Παναγίας είναι από τα λίγα ιερά κειμήλια του μοναστηριού που έχουν διασωθεί Χάρη στις φροντίδες των μοναχών και την αγάπη και την ευσέβεια των χριστιανών, επέζησε παρά τις τόσες περιπέτειες που γνώρισε και τους μεγάλους κινδύνους που πολλές φορές την απείλησαν.Δεν γνωρίζουμε τον αγιογράφο, ούτε τον ακριβή χρόνο της αγιογράφησης. Αφού όμως το 1541 υπήρχε στα Σέρβια και ήταν γνωστή, θα πρέπει να βρισκόταν εκεί από νωρίτερα και οπωσδήποτε από τους τελευταίους βυζαντινούς χρόνους.Της αποδίδονται ιδιότητες θαυματουργικές, γι’ αυτό και οι ευσεβείς χριστιανοί την προσκυνούν και την ασπάζονται με μεγάλη ευλάβεια και ζητούν τη χάρη, τη βοήθεια και την προστασία της. Η εικόνα μεταφέρεται την Παρασκευή της Διακαινησίμου (Παρασκευή μετά το Πάσχα) από το μοναστήρι στο ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Κοζάνη. Την Κυριακή του Θωμά γίνεται πάνδημη λιτάνευση στην πόλη της Κοζάνης από το ιερατείο της πόλης, τις τοπικές, πολιτικές και στρατιωτικές αρχές και πλήθος πιστών, καταλήγοντας στο ναό του Αγίου Νικολάου. Αφού παραμείνει εκεί για ορισμένο χρονικό διάστημα για προσκύνημα, μεταφέρεται στη συνέχεια εκ περιτροπής και σε άλλους ενοριακούς ναούς της πόλης. Η θαυματουργή εικόνα επέστρεφε στο μοναστήρι παραμονές της γιορτής του Γεννεθλίου της Παναγίας στις 8 Σεπτεμβρίου [τα τελευταία χρόνια -από το 2008- η εικόνα της Παναγίας επανέρχεται στη Μονή Ζιδανίου την 1η Αυγούστου]. Στο πανηγύρι της Παναγίας συρρέει πλήθος πιστών, να προσκυνήσει και να ζητήσει τη Θεία Χάρη της.